De voogd en pleegouders aan het woord. Wat is voogdij?
“We zijn blij met hem” aldus
pleegouders. Pleegouders genieten ervan wanneer Nico op zijn motor aan komt
tuffen. Zij vinden dat ze boffen. Nico is jeugdbeschermer en al 9 jaar de voogd
van hun 4 pleegkinderen. Allen (half) broers en zussen van elkaar.
“We zien Nico genieten wanneer hij over ‘zijn’ kinderen spreekt. Nico is sterk
betrokken bij de kinderen”, zeggen pleegouders. “Hij heeft hart voor de zaak en
gaat voor de kinderen door het vuur. Toen een van de jongere kinderen geboren
werd, en duidelijk was dat hij ook niet bij moeder kon blijven, heeft Nico snel
actie ondernomen. Daardoor kon de baby bij zijn zus en broer verblijven”.
Voogdij
Voogdij is het gezag over een minderjarige dat een ander dan een ouder uitoefent. Het gaat om kinderen van ouders die (tijdelijk) geen gezag meer hebben over het kind, van wie de ouders zijn overleden of kinderen geboren uit een minderjarige moeder. Als er geen andere persoon voorhanden is die de voogdij op zich kan nemen, gaat de voogdij naar een gecertificeerde instelling, zoals Jeugdbescherming Gelderland. Een jeugdbeschermer voert deze dan uit.
Wat een voogd kenmerkt vinden pleegouders niet lastig te omschrijven. Een voogd is iemand waar zij op terug kunnen vallen. Pleegouders hebben nooit de behoefte gehad om de voogdij over te nemen omdat ze zoveel situaties hebben meegemaakt waarin het van grote meerwaarde was dat ze Nico konden bellen. Onlangs nog vanwege betrokkenheid van de politie bij hun oudste pleegzoon. Maar ook ivm alles wat te maken heeft met de status van hun pleegkinderen. Ze hebben bijna allemaal geen Nederlands paspoort.
Nico vindt kinderen met een buitenlandse achtergrond het leukst om mee samen te werken. Door de jaren heen heeft hij zich gespecialiseerd in multicultureel werken. Dat is zo gegroeid.
Nico heeft veel trainingen gevolgd en leerde gaandeweg een wijze les: ‘Hoe meer je weet, hoe beter je weet dat je het soms niet weet’. De realiteit is vaak zo complex, divers en vol uitdagingen. “Voor mij is voogdij belangstellend zijn, luisteren, verbinding maken en een brede kijk op de situatie houden. Voogdij is opbouwen”.
Juridisch gezien heeft voogdij andere facetten. Nico noemt zaken rond toestemming geven en vertegenwoordiging van het kind. Hij probeert die ‘formele zaken’ zoveel mogelijk bij het kind weg te houden.
Nico vertelt waarom voogdij hem in het bijzonder aanspreekt: “Het zijn vaak ontheemde kinderen. Er is niemand die verantwoordelijkheid neemt. Er ontbreekt vaak vertrouwen doordat ze meestal in de steek gelaten zijn. Hechtingsproblematiek is veelvoorkomend. Dat speelt op in relatie tot biologische ouders en pleegouders. Maar hechting speelt ook op in de letterlijke betekenis. Het is een wond die soms opengaat. Trauma is daar meestal een oorzaak van. Een voogd heeft kennis nodig van het hechtingsproces. Nico vindt bijvoorbeeld dat je als voogd goed moet kunnen inschatten hoe je omgaat met de rol van biologische ouders.
Pleegouders zeggen dat voogdij terughoudendheid vraagt. Een voogd moet respect hebben voor de normen, waarden en cultuur van een pleeggezin. Nico vult hierop aan: “Het is de kunst om zowel professioneel als menselijk te zijn. Ik wil het opnemen voor voogdijkinderen. Juist omdat niemand anders het doet! Maar er ligt geen recept voor hoe je een voogdijzaak moet doen. Het vraagt tijd om vertrouwen op te bouwen met de kinderen maar zeker ook met pleegouders.”
Pleegouders zijn tevreden over de samenwerking, mede omdat Nico altijd bereid is met pleegouders te reflecteren op de situatie en zijn eigen aandeel daarin.
Continuïteit
Een van de belangrijkste eigenschappen is continuïteit. Zowel Nico als
pleegouders noemen dat als de belangrijkste component van een voogdij.
Natuurlijk is dat voor elke vorm van hulp belangrijk, maar met voogdij
misschien nog wel meer. Onder andere vanwege de veelvoorkomende
hechtingsproblemen bij de kinderen en het belang van een goede samenwerking met
pleegouders.
Toen er bezuinigingen waren rond 2015 en 2016 was het voor pleegouders ook heel spannend of Nico wel zou kunnen blijven werken bij Jeugdbescherming Gelderland. Pleegouders: “Onderschat niet het effect van bezuinigingen en personeelsverloop op de (pleeg)gezinnen. Het was voor ons tweemaal een hele spannende tijd.”
Volgens Nico is continuïteit ook heel belangrijk in het contact met de biologische familie. “Ik heb veel geïnvesteerd in het contact met de familie in Afrika en in het contact met moeder”. Nico heeft lange tijd begeleide bezoeken gedaan met de kinderen en moeder. Een van de meest aangrijpende momenten voor Nico en pleegouders was het bezoek van moeder aan het pleeggezin ruim 4 jaar geleden. Pleegouders: “Dat bezoek was voor moeder belangrijk om de zorg volledig aan pleegouders te kunnen toevertrouwen. Het was helaas erg aangrijpend omdat het voor moeder tegelijkertijd haar manier was om afscheid te nemen. Sindsdien is er geen contact meer met haar. Pleegouders vertellen dat er nog wel contact is met de familie in Afrika. “Dat is voor de kinderen heel belangrijk als onderdeel van wie ze zijn. Een oom heeft hen ooit in Nederland bezocht.” Pleegouders hebben zelf een stille hoop om ooit met de pleegkinderen naar Afrika te gaan.
Nico vindt dat niet zomaar elke jeugdbeschermer voogd kan worden. “Natuurlijk hangt het af van de situatie en bijvoorbeeld de leeftijd van het kind. Maar meestal is het belangrijk dat je met enige zekerheid kan zeggen dat iemand zich langdurig wil verbinden aan een kind, het netwerk en pleeggezin. Besef wat voor een belangrijke rol je speelt in de jaren waarin een kind zich naar de volwassenheid ontwikkelt. Júist in die ontwikkeljaren en júist omdat het kwetsbare kinderen zijn op het gebied van hechting is betrouwbaarheid en continuïteit belangrijk.”
Tekst: Jan Pieter Meijer
Voogd: Nico Brinkman